Nho giáo, ¿¿o giáo và Ph¿t giáo là ba cái ngün g¿c v¿n hóa c¿a dân t¿c Vi¿t nam ta t¿ x¿a. Nho giáo d¿y ta bi¿t cách x¿ k¿ ti¿p v¿t, khi¿n ta bi¿t ¿¿¿ng ¿n ¿ cho ph¿i ¿¿o làm ng¿¿i. ¿¿o giáo l¿y ¿¿o làm ch¿ t¿ c¿ v¿ tr¿ và d¿y ta nên l¿y thanh t¿nh vô vi n¿i yên l¿ng. Ph¿t giáo d¿y ta bi¿t cüc ¿¿i là kh¿ não, ¿¿a ta ¿i vào con ¿¿¿ng gi¿i thoát, ra ngoài cüc ¿o hóa ¿iên ¿¿o mà vào ch¿ Ni¿t-bàn yên vui. Ba h¿c thuy¿t ¿y thành ra ba tôn giáo, ng¿¿i ta th¿¿ng g¿i là Tam giáo, ¿¿u có ¿nh h¿¿ng r¿t sâu v¿ ¿¿¿ng tin t¿¿ng và s¿ hành vi trong cüc sinh höt c¿a ta ngày x¿a. ¿¿n nay cüc ¿¿i thay ¿¿i, ng¿¿i ta theo khuynh h¿¿ng v¿t ch¿t, coi r¿ nh¿ng ¿i¿u ¿¿o lý nhân ngh¿a. ¿ó c¿ng là s¿ d¿i ¿¿i bi¿n hóa trong cüc ¿¿i. ¿¿i là bi¿n hóa không có gì là th¿¿ng ¿¿nh. M¿i m¿t cüc bi¿n hóa l¿i gi¿ng m¿t m¿t xích trong cái dây xích, r¿i cái n¿ ti¿p giáp cái kia, thành cái dây dài không bi¿t ¿âu là cùng t¿n. S¿ bi¿n hóa tün hoàn ¿y, k¿ th¿c ra không có gì là chün ¿ích nh¿t ¿¿nh, ch¿ng qua là nó theo th¿i mà luân chuy¿n. Cái tr¿¿c ta cho là t¿t, thì bây gi¿ ta cho là x¿u; cái bây gi¿ ta cho là hay, sau này ng¿¿i ta l¿i cho là d¿. D¿ d¿, hay hay vô th¿¿ng vô ¿¿nh, thành ra nh¿ cái trò qü thüt làm cho ng¿¿i ta mê höc. Các b¿c thánh hi¿n ¿¿i tr¿¿c, bi¿t rõ nh¿ng ¿i¿u ¿y, mün tìm ra m¿t con ¿¿¿ng mà ¿i trong ¿ám t¿i t¿m m¿ m¿t, nên m¿i l¿p ra h¿c thuy¿t n¿, tôn giáo kia ¿¿ ¿¿a ng¿¿i ta ¿i cho kh¿i m¿c ph¿i chông gai nguy hi¿m. Nho giáo, ¿¿o giáo và Ph¿t giáo ¿¿u có m¿t quan ni¿m nh¿ th¿ c¿. Song m¿i m¿t h¿c thuy¿t có m¿t tôn ch¿ và m¿t ph¿¿ng pháp riêng ¿¿ h¿c ¿¿o tu thân, cho nên cách lün lý, cách l¿p giáo và s¿ hành ¿¿o có nhi¿u ch¿ khác nhau. Bàn v¿ c¿n nguyên c¿a v¿ tr¿, thì h¿c thuy¿t nào trong tam giáo c¿ng l¿y cái lý tuy¿t ¿¿i làm c¿n b¿n, cho v¿n v¿t sinh hóa ¿¿u g¿c ¿ cái m¿t. G¿i cái m¿t là thái c¿c, là ¿¿o, là chân nh¿ hay là thái h¿, danh hi¿u tuy khác, nh¿ng v¿n là m¿t lý. Chia ra thì thành tr¿m ¿¿¿ng